Revolutie in Indonesië – David Van Reybrouck

David Van Reybrouck heeft de driedelige documentaire Revolutie in Indonesië gemaakt. Hierin gaat de cultuurhistoricus, archeoloog en auteur op zoek naar de laatste getuigen van de dekolonisatie van Indonesië. Van David van Reybrouck kiest daarbij voor een internationaal perspectief op die geschiedenis. Te zien op Canvas en VRT NU vanaf vanavond – dinsdag 2 februari – om 21.20 uur.

Revolutie in Indonesië

Naast Indonesiërs en Nederlanders vindt hij ook onderbelichte medespelers. De Japanse soldaten die over de hele archipel werden uitgezonden. De Nepalese Gurkha-soldaten die met het Brits-Indiase leger de opstandige Indonesische vrijheidsstrijders moesten neerslaan. Hij kijkt naar de bemoeienissen van de Britten, Amerikanen en de VN om te eindigen bij kolonies die in hun eigen vrijheidsstrijd geïnspireerd werden door de Indonesiërs. Zo brengt hij een frisse en brede blok op wat Nederland lang vooral als eigen geschiedenis heeft gezien.

Op VlaamsKijken delen we tv, serie en filmtips uit Vlaanderen én Nederland. Niet jouw ding? Ontdek meer kijktips op Guidinc.

Revolusi – nieuwe boek Van Reybrouck

De documentaire kwam tot stand in de slipstream van het boek Revolusi, de opvolger van Van Reybroucks bestseller Congo. Een geschiedenis. Gedurende vier jaar volgden regisseurs Djoeke Veeninga en Marlou van den Berge de schrijver bij zijn research ter plekke en de totstandkoming van zijn nieuwe boek. In de serie ga je als kijker met Van Reybrouck mee op avontuur over de hele wereld, nemen we deel aan zijn zoektocht en ontmoetingen met getuigen. De serie toont ook hoe de schrijver te werk gaat en hoe zijn nieuwe boek zich vormt in zijn hoofd. 

David Van Reybrouck

“Eerlijk waar? Ik heb een hekel aan camera’s terwijl ik werk. Maar voor Djoeke Veeninga en Marlou van den Berge maakte ik graag een uitzondering. Zo integer, zo discreet, zo zorgvuldig als zij te werk gingen, dat komt men in het wild niet vaak tegen! Vier jaar lang volgden ze me tijdens mijn zwoegen en zweten. Het resultaat is een eerlijke blik achter de schermen van hoe Revolusi ontstond”, aldus David Van Reybrouck.

Djoeke Veeninga en Marlou van den Berge

De Nederlandse regisseurs van de reeks, Djoeke Veeninga en Marlou van den Berge, hadden eerder al samengewerkt met David Van Reybrouck voor een reeks over België: “We waren onder de indruk van zijn betrokkenheid gecombineerd met een messcherp verstand. De meest ingewikkelde kwesties (leg bijvoorbeeld eens uit hoe België in elkaar steekt) wist hij met verbluffende helderheid uit elkaar te pluizen om de essentie glashelder voor je neer te leggen. Dat maakte zijn boek Congo ook tot zo’n geweldig succes.”  

Nederlands koloniaal trauma

Toen ze in 2015 vernamen dat hij na de Belgische koloniale geschiedenis nu ook het Nederlandse koloniale trauma wou aanpakken, waren ze dan ook erg benieuwd hoe hij dat zou doen. Ze vroegen of ze hem bij zijn onderzoek mochten volgen om er een televisiereeks van te maken.

Geschiedenisles is over de dekolonisatie van Indonesië

Djoeke Veeninga en Marlou van den Berge: “Hij aarzelde. Als schrijver wil hij graag in alle concentratie met mensen in gesprek om zo als het ware diep in de klei van de geschiedenis te wroeten. Kon hij daar wel pottenkijkers in de vorm van een camera bij gebruiken? Liever niet. Anderzijds dacht hij soms met weemoed aan die geweldige reizen door Congo en al die mensen die hij daar gesproken had en waarvan er geen beeldmateriaal is. We mochten mee. En zo maakten we een serie die een geweldige geschiedenisles is over de dekolonisatie van Indonesië dankzij een fas­cinerende reis door Indonesië, Japan, Nepal, Nederland en Brussel.”

Onbekende geschiedenis

In de reeks volgen we David Van Reybrouck tijdens zijn ontmoetingen met talloze getuigen van de Indonesische vrijheidsstrijd. De meesten zijn ouder dan 85, sommigen zelfs 100 en meer. Maar allemaal vertellen ze met verve over hun verleden, alsof het gisteren was ge­beurd. Ondertussen kijken we mee in het hoofd van de schrijver, waar langzaamaan de contouren van een nieuwe boek zichtbaar worden. Tot het moment dat hij met een klap het manuscript op de tafel in zijn atelier neergooit.

Chronologie van dekolonisatie

De dekolonisatiegeschiedenis van Indonesië is in België natuurlijk minder goed gekend dan die van Congo. Maar ook in Nederland zelf weten ze blijkbaar veel minder over die geschiedenis dan algemeen wordt aangenomen. Daarom was het voor de makers van de reeks ook belangrijk om de chronologie van de dekolonisatie duidelijk te maken. Dat die gebeurtenissen bovendien in een breder perspectief worden geplaatst dan het Nederlands-Indo­nesisch conflict zal voor velen zeker nieuwe inzichten opleveren.

Diorama

Heel bijzonder in de vormgeving van Revolutie in Indonesië is het gebruik van ‘diorama’s’. Dat zijn letterlijk ‘kijkkasten’ waarin met driedimensionale omgevingen en figuren veelal historische scenes worden uitgebeeld. In Indonesië staan ze in de meeste musea en evoceren de heroïsche kanten van de Indonesische geschiedenis. De makers van de reeks filmden vele van die diorama’s, onder meer in mu­sea in de hoofdstad Jakarta en de cultuurhoofdstad Yogyakarta. Ze lieten ook zelf diorama’s ontwerpen die het verhaal van de getuigen ondersteunen of illustreren. Ook David Van Reybrouck figureert geregeld in die diorama’s. Dat doet hij ook op een enorme vloerkaart van Zuidoost-Azië, waarop met pionnen wordt uitgebeeld hoe de geschiedenis zich voltrok. Zo wordt de geografie van de ge­schiedenis zichtbaar en tastbaar voor de kijkers, terwijl de laatste getuigen aan het woord zijn.

Hier ontdek je meer werk van David van Reybrouck.

Aflevering 1: Hulp uit Japan

Welke rol heeft de Japanse bezetting gespeeld bij het ontwaken van een revolutionair vuur bij de Indonesische bevolking? David Van Reybrouck begint zijn veldwerk in Indo­nesië en spreekt met getuigen op Java en op de Molukken. Hij reist naar Japan, op zoek naar de laatste levende Japanse soldaten die erbij waren tussen ’42 en ’45. Het leidt tot onverwachte Tinder-con­tacten en tot het enthousiaste verhaal van een soldaat die zich Java herinnert als het paradijs op aarde. (Te zien op dinsdag 2 februari)

Aflevering 2: Het vergeten leger

De tweede aflevering van Revolutie in Indonesië belicht de chaotische periode na augustus 1945. Japan capituleert, Indonesië roept meteen daarna de onafhankelijkheid uit en de Indonesische jeugd grijpt naar de wapens van de ver­slagen Japanners. Dan arriveert tot hun woede een nieuw bezettingsleger. Van Reybrouck vindt een vrijheidsstrijder die plots oog in oog kwam te staan met de Gurkha’s van het Brits-Indiase leger. Een goede reden om naar Nepal af te reizen en daar op zoek te gaan naar de laatste levende soldaten die erbij waren in 1945-46. Zal hem dat lukken? (Te zien op dinsdag 9 februari)

Aflevering 3: Een hoge prijs

Centraal in de derde aflevering van Revolutie in Indonesië staat de vraag waarom het conflict tussen de zelfuitgeroe­pen Republiek Indonesië en de oude kolonisator Nederland zo lang niet diplomatiek opgelost kon wor­den. Waarom moest dat maandenlang oorlog voeren en honderdduizenden doden kosten? David Van Reybrouck komt oog in oog te staan met het dodenmasker van de eerste premier van Indonesië, Soetan Sjahrir, die de stem was van een vreedzame oplossing. Hij hoort de aangrijpende oorlogservaringen van beide zijden. Tot slot vraagt hij zich af wat er gebeurde met de hoop op een nieuwe wereldorde, toen de nieuwe vrijgemaakte wereld zich in 1955 verzamelde in Bandung. (Te zien op dinsdag 16 februari)

Een productie van New Amsterdam Film Company in coproductie met Canvas, Savage Films en NTR, en met de steun van het VAF/Mediafonds, de Belgische tax shelter voor filmfinanciering. In Nederland was deze reeks in januari 2021 te zien op NPO 2. Hier ontdek je meer tv-tips.

Foto: Canvas.

* Let op: we werken in onze artikelen met affiliate links, waarbij we je verwijzen naar partners waarvan wij denken dat ze interessant voor jou zijn of aansluiten bij dit artikel. Wil je VlaamsKijken steunen, klik hier en ontdek alle mogelijkheden op een rijtje.

Altijd op zoek naar leuks om te kijken:

2 februari 2021 /

Tips