De aarde beeft: documentaire Winfried Baijens over gas Groningen

Winfried Baijens heeft de documentaire reeks De aarde beeft gemaakt over gas in Groningen. Deze reeks van Andere Tijden gaat over de vondst van de gasbel, het gejuich alom in Nederland, de economische bomen die tot de hemel reiken en de gevolgen en nasleep voor de inwoners. De aarde beeft van Winfried Baijens komt uit in 2024; het jaar dat de Groningse gaskraan definitief dichtgaat.

Lees ook: En het brandde als een fakkel – de geschiedenis van het gas van Groningen *

De aarde beeft 

Groningen is meer dan gas. De documentaire reeks De aarde beeft is ook een serie over de Groningers zelf, de geschiedenis, het land en de bewoners: de luchten, melancholie, het hoge land en de oude dorpskernen. Presentator Winfried Baijens ontmoet bekende en onbekende Groningers en zoekt uit wat de provincie onderscheidt van en verbindt met de rest van Nederland. In de serie is ook veel Groningse muziek te horen.

Lees verder en ontdek meer over de inhoud per aflevering.

Winfried Baijens

De aarde beeft is de tweede documentaireserie van Andere Tijden met Winfried Baijens. In januari 2023 was Het water komt te zien, over de Watersnoodramp van 1953 en de gevolgen daarvan voor Nederland in het algemeen en Zeeland in het bijzonder. Je kent Winfried Baijens ook als presentator van het NOS Journaal.

De aarde beeft gemist?

De aarde beeft is op vrijdag 12, 19, 26 januari en 2 februari 2024 te zien, steeds om 20.30 uur op NPO 2. Gemist? Kijk de documentaire reeks dan terug via NPO Plus en NPO Start. Wil je terug kijken vanuit België (of een ander land) dan kan dit ook via de website van NPO Start, maak dan gebruik van een VPN Verbinding en zet de server op Nederland.

Schokkend veel gas

De gaswinning in Groningen is inmiddels na 60 jaar stopgezet en we weten allemaal wel waarom. Je zou haast vergeten dat het eind jaren vijftig juist allemaal heel positief begint. In 1959 wordt boer Boon uit Kolham wereldberoemd als onder zijn grond het dan grootste gasveld van Europa wordt aangeboord, de motor van de Nederlandse welvaartstaat. Veel minder bekend zijn de eerdere en niet zo succesvolle boringen bij Thesinge. Pas in de jaren 80 blijken er ook zorgwekkende kanten aan de zo lucratieve gaswinning te zitten en worden, ook dan al, scheuren aangetroffen in Groningse huizen.

De zorgen gaan eerst nog vooral over de sterke bodemdaling boven het gasveld en leveren het eerste Groningse protestlied op: ‘We zakken, we zakken, geen mens houdt dat nog tegen’, zo waarschuwen de Tuutjefloiters. Ook klokkenluiders trekken aan de bel, zeker als de eerste aardbevingen komen. Maar zij worden niet gehoord, niet serieus genomen. Hans Roest van Staatstoezicht op de Mijnen ziet hoe zijn dienst met steeds minder personeel moet toezien hoe de problematiek juist veel groter wordt. Economische belangen wegen zwaar. En uiteindelijk trilt en beeft het flink in de Groningse bodem met de beving van Huizinge in 2012 als voorlopig hevigste beving ooit. (Aflevering 1 De aarde beeft, vrijdag 12 januari 2024).

Goud in de grond

Lang voordat het gas werd aangeboord werd een andere brandstof uit de grond gehaald: turf. Aan het turf heeft Groningen voor een belangrijk deel het landschap te danken: lintdorpen aan kanalen die speciaal voor het vervoer van het turf zijn gegraven. Maar er komt meer ‘goud’ uit de Groningse grond. De provincie is sinds het eind van de 19e eeuw grootleverancier van graan. Op het vlakke Groninger land zie je ze van verre opdoemen: de grote herenboerderijen van de rijke graanboeren. Onderaan de sociale ladder staan de landarbeiders, mannen die het land van een grote boer bewerken. Ook de vrouw en kleine kinderen werken in vakanties en tijdens oogsttijd geregeld mee.

Grote verschillen tussen rijk en arm. Niet voor niets ontstaat hier later de ‘rode driehoek’, zoals de communistische dorpen Finsterwolde, Beerta en Nieuweschans vaak worden genoemd. In deze aflevering aandacht voor herenboeren en arbeiders, ras-Groninger Johan Remkes en de betekenis van een andere ras-Groninger: activist Fré Meis *. Winfried Baijens spreekt met een teler van nog meer Gronings goud: aardappelen. Een aflevering over rijk en arm, de aard van de Groninger, ‘woordkarigheid’ en Groningen als wingewest. (Aflevering 2 De aarde beeft, vrijdag 19 januari 2024).

Groningen vooruit!

Oud-profvoetballer en schrijver Jan Mulder * is er duidelijk over: Den Haag laat Groningen al jaren in de steek. De regering blijft doof voor de problematiek in Groningen en de Groningers schreeuwen niet hard genoeg. Maar als je verder teruggaat in de tijd blijken er wel degelijk grootse en ambitieuze plannen te zijn gemaakt om de Groningse geplaagde economie te stimuleren en om banen te scheppen. Delfzijl moet in de jaren 60 worden omgetoverd tot de Europoort van het Noorden, de PTT verhuist naar Groningen-stad voor extra werkgelegenheid in de dienstensector en een militair NAVO-depot zorgt voor de nodige banen in Ter Apel.

Allemaal onder regie van Den Haag, maar toch ook niet allemaal zo succesvol als gehoopt. Haagse ambtenaren weigeren met de PTT mee te verhuizen en veel industrie blijft weg uit Delfzijl. Daar worden zelfs hele dorpsgemeenschappen van de kaart geveegd om ruim baan te maken voor industrie. Tot de dag van vandaag biedt Delfzijl op meerdere plekken een troosteloze aanblik. Maar zangeres Jetta Post wil Winfried Baijens overtuigen van de lichtpuntjes. De grootse aardbevingsherstel-operatie kan voor de havenstad best wel eens heel positief uitpakken… (Aflevering 3 De aarde beeft, vrijdag 26 januari 2024).

Scheuren in de samenleving

De wethouder, de schade-expert en de bewoners, ze zijn het er in deze aflevering allemaal over eens: het vertrouwen in de overheid is geknakt. De afhandeling van de aardbevingsproblematiek  heeft geleid tot ongelijkheid en willekeur. Waar de ene bewoner de scheuren in zijn huis vergoed krijgt, geldt dat voor de buurvrouw niet. Terwijl hele rijen woningen worden gesloopt en vervangen worden door duurzame nieuwbouw kijkt de overkant van de straat toe. Zij woonden in identieke woningen, maar door een ander opname-moment van de overheid geldt de sloop-nieuwbouw niet voor hen. “Daar word je ziek van,” aldus de wethouder.

De ongelijkheid leidt ertoe dat buren met de rug naar elkaar staan. Buurtbarbecues zijn zeldzaam geworden. Volgens singer-songwriter Erwin de Vries * zitten de scheuren niet alleen in de muren, maar ook in de mensen. En zie dat maar eens op te lossen. Ranomi Kromowidjojo keert terug naar het zwembad van haar jeugd en ook komt de geschiedenis van de Eemshaven in deze aflevering aan bod. De start was veelbelovend, maar vervolgens kwam er decennia lang geen industrie op gang. Nu heeft de haven de wind mee; zij voeren de energietransitie aan. Maar hoe denken de Groningers hier over (Aflevering 4 De aarde beeft, vrijdag 2 februari 2024).

Foto: NTR – Nienke Maat

* Let op: we werken in onze artikelen met affiliate links, waarbij we je verwijzen naar partners waarvan wij denken dat ze interessant voor jou zijn of aansluiten bij dit artikel. Wil je VlaamsKijken steunen, klik hier en ontdek alle mogelijkheden op een rijtje.

Altijd op zoek naar leuks om te kijken:

19 januari 2024 /

Tips