Documentaire De gouden lichting over machtsmisbruik in turnsport

De documentaire De gouden lichting vertelt het verhaal van turnsters Renske Endel, Suzanne Harmes, Gabriëlla Wammes en Verona van de Leur; zij zaten jarenlang in de machtsgreep van hun coaches en overschreden steeds weer hun grenzen. Ze kwamen in een fuik terecht waar je onmogelijk aan kon ontsnappen. Deze driedelige documentaire is vanaf vanavond – maandag 27 juni – om 21.50 uur op NPO3 te kijken. De complete serie staat vanaf dan ook direct op NPO Plus.

Renske Endel, Suzanne Harmes, Gabriëlla Wammes en Verona van de Leur

Renske Endel, Suzanne Harmes, Gabriëlla Wammes en Verona van de Leur behoorden tot de absolute top van hun sport en werden samen meermaals verkozen tot Sportploeg van het Jaar. Het was een meisjesdroom die uitkwam, een verhaal als een sprookje. Totdat ze, lang nadat hun glorietijd is verstreken, gezamenlijk naar buiten traden met hun wèrkelijke verhaal. Een verhaal waarin verbaal en fysiek geweld, psychologische machtsspelletjes en ontmenselijking de boventoon voeren.

Over dit onderwerp kon je vorig jaar al kijken naar Mist over misstanden in turnen | verhaal Stéphanie Tijmes. Lees ook het boek De onvrije oefening – ex-topturnsters over jarenlange fysieke en mentale intimidatie als trainingsmethode van Simone Heitinga en Stasja Köhler.

Nederlandse topturnsters

Maar voor we verder in de documentaire over Renske Endel, Suzanne Harmes, Gabriëlla Wammes en Verona van de Leur duiken, zetten we nog even op een rijtje van welke (sportieve) successen je deze Nederlandse topturnsters kent.

  • Renske Endel: won zilver op de brug op het WK in 2001; dat was de eerste medaille voor Nederland op een wereldkampioenschap sinds 1903. Nu is ze actief als acrobate.
  • Suzanne Harmes: won een bronzen medaille op de vloer tijdens het WK in 2005. Ze werd in 2007 moeder en maakte daarna nog haar comeback. Inmiddels is ze holistisch therapeute en werkt ze in de zorg.
  • Gabriëlla Wammes: was reserve toen de ploeg WK-zilver behaalde. In 2001 turnde ze wel toen ze genoegen moesten nemen met een vijfde plek. Ze is de zus van Jeffrey Wammes (die we zagen bij De Alleskunner VIPS). Anno 2022 is Gabriëlla Wammes werkzaam in de zorg.
  • Verona van de Leur: won vijf medailles tijden het EK van 2002, WK-zilver en verschillende nationale titels. Ze had daarna geen makkelijk leven en besloot haar geld te verdienen als webcamgirl en in de pornowereld. Ze schreef ook het boek Simply Verona. Eerder verscheen Verona van schrijver Vincent de Vries over haar bizarre leven.

De gouden lichting

In de documentaire serie De gouden lichting wordt de hele geschiedenis van de vier turnsters aan de hand van indringende interviews en nooit eerder getoond archiefmateriaal minutieus gereconstrueerd. Van de eerste kennismaking met de turnsport op televisie tot de donkerste periode, van de eerste voorzichtige onthullingen tot het heden, waarin ze elk op eigen wijze in het reine proberen te komen met het verleden. De verhalen van de turnsters werden jarenlang gebagatelliseerd door de turnwereld, om de reputatie van de Nederlandse turnsport te beschermen.

Machtsmisbruik in turnsport

De serie is gebaseerd op publicaties en research van het sporttijdschrift Helden. Ellen Vloet verzorgde de regie. De documentaire De gouden lichting vertelt niet alleen het verhaal van de vier turnsters, maar wil ook de mechanismes blootleggen die tot zulke extreme excessen kunnen leiden. De manier waarop de coaches deze jonge vrouwen volledig in hun macht kregen zal ongetwijfeld herkenning oproepen bij anderen.

Afleveringen De gouden lichting

De documentaire De gouden lichting over voormalig topturnsters Renske Endel, Suzanne Harmes, Gabriëlla Wammes en Verona van de Leur telt drie afleveringen.

  • Meisjes (aflevering 1): laat zien hoe de turnsters langzaam maar zeker in de handen van de coaches gedreven worden, die hen zowel tot grote hoogten zullen brengen als opzadelen met zeer traumatische ervaringen.
  • Puber (aflevering 2): concentreert zich op de jaren achter de gesloten deuren, als de vier toptalenten volledig in de greep van de coaches zijn. Het zijn tevens de jaren waarin de coaches er alles aan doen om te voorkomen dat de jonge turnsters vrouw worden. Hoe later ze gaan menstrueren, hoe beter.
  • Vrouw (aflevering 3) toont hoe Renske Endel, Suzanne Harmes, Gabriëlla Wammes en Verona van de Leur zich, met vallen en opstaan, proberen los te wrikken uit de wurggreep van de coach, en de turnwereld uiteindelijk vaarwel zeggen. Dan begint een nieuwe strijd, een strijd om erkenning van hun verhaal, en de strijd om in het reine te komen met een turbulent verleden, want hoe treed je hiermee naar buiten?

Hieronder iets meer over de afleveringen van De gouden lichting.

Meisjes

Renske Endel, Suzanne Harmes, Gabriëlla Wammes en Verona van de Leur worden medio jaren negentig als meisjes van 6, 7 jaar oud gescout als talent. Binnen een mum van tijd trainen ze bij coaches met een grote reputatie. Turnen gaat een steeds grotere rol spelen in hun leven. Naarmate ze meer achter gesloten deuren in de turnzaal verblijven, raken hun ouders langzaam maar zeker meer op afstand. Het turnen wordt steeds meer beheerst door een coach die volledig grip krijgt op hun nog jonge levens.

Puber

Vrijwel dagelijks worden de turnsters blootgesteld aan vernederingen, psychologische spelletjes, verbale en soms fysieke mishandeling. Waar andere meiden van hun leeftijd het uitgaan ontdekken, doen de coaches er alles aan hun ontwikkeling tot vrouw zo lang mogelijk uit te stellen. Een extreem voedingspatroon voorkomt dat ze gaan menstrueren. Intussen de ontwikkeling van Renske Endel, Suzanne Harmes, Gabriëlla Wammes en Verona van de Leur als topsporter door. Aan de horizon begint ondanks alle ontberingen de Olympische droom te gloren.

Vrouw

Om kans te maken op deelname aan de Olympische Spelen moeten Renske Endel, Suzanne Harmes, Gabriëlla Wammes en Verona van de Leur goed presteren op een toernooi in Anaheim (Verenigde Staten). Maar net als het gebeuren moet, gebeurt het niet. Fysiek zijn ze op, en het toernooi is het begin van het eind. Eén voor één proberen ze zich los te wrikken uit de wurggreep van de coaches en de turnwereld uiteindelijk vaarwel te zeggen. Dan begin een nieuwe strijd, een strijd om erkenning van hun verhaal, en de strijd om in het reine te komen met een turbulent verleden.

De gouden lichting kijken

Wil je de documentaire De gouden lichting kijken dat kan vanaf vanavond – maandag 27 juni – om 21.50 uur op NPO3. De complete serie staat vanaf dan ook direct op NPO Plus. Natuurlijk komen de afleveringen ook op NPO Start. De kun je ‘m ook – als je buiten Nederland woont – terugkijken via de website. Zorg daarbij voor een VPN Verbinding die je op Nederland zet.

Foto: VPRO

* Let op: we werken in onze artikelen met affiliate links, waarbij we je verwijzen naar partners waarvan wij denken dat ze interessant voor jou zijn of aansluiten bij dit artikel. Wil je VlaamsKijken steunen, klik hier en ontdek alle mogelijkheden op een rijtje.

Altijd op zoek naar leuks om te kijken:

27 juni 2022 /

Tips