Nederland op film bij MAX met Wim Daniëls | unieke oude beelden

Wim Daniëls presenteert Nederland op film bij Omroep MAX. Vanaf vrijdag 9 juli kun je om 19.55 uur op NPO 2 genieten van dit programma over Nederland. Het is een unieke documentaireserie, gemaakt met duizenden uren filmmateriaal van Nederlanders uit het gehele land.

Nederland op film

Nederland op film is een serie die niet alleen gaat over Nederland en hoe dat veranderde: de serie is ook gemaakt dóór Nederland. Makers en mensen die voorkomen op de films komen aan het woord. Elke aflevering heeft een nieuw thema. Bij elkaar vormt de serie een bijzonder geschiedkundig document over het gewone leven van onszelf, onze ouders en grootouders. Schrijver Wim Daniëls – die we al vaker als presentator zagen – presenteert Nederland op film.

Eindelijk weekend!

Het weekend staat centraal in de eerste aflevering van Nederland op film. Weekend: twee hele dagen voor onszelf, zonder verplichtingen. Veel mensen leven er de hele week naartoe, maar het vrije weekend is nog maar een jong fenomeen. In deze aflevering ziet de kijker wat we deden met ons vrije weekend. En dat werd vastgelegd door gewone Nederlanders met een filmcamera.

Tijdens een groot deel van de vorige eeuw bestond het weekend niet. Werken en naar school gaan deden we zes dagen in de week, alleen de zondag was een vrije dag. De roep om meer vrije tijd klonk steeds luider. Werknemers, georganiseerd in vakbonden, gingen hier en daar zelfs in staking om kortere werkweken af te dwingen. Vanaf ongeveer 1960 werd het werkelijkheid voor de meeste Nederlanders: twee dagen vrij.

Er ontstonden typische weekendrituelen, zoals het wassen van de auto, het werken in de tuin en de zaterdagse televisieavond met de familie. We konden vaker bij elkaar op visite gaan, en later naar bed. En er kwamen steeds meer mogelijkheden om onszelf te vermaken: een dagje naar een pretpark, naar Schiphol of de dierentuin behoorde ineens tot de mogelijkheden.

Wist je dat Wim Daniëls recent het boek Op vakantie! heeft geschreven. Dit boek bevat een geschiedenis van onze vrije tijd. Dat past dus precies bij deze aflevering over het weekend.

Lang leve de Liefde

In aflevering 2 (te kijken op vrijdag 16 juli) staat de liefde centraal. Hoe we verliefd werden, verkering kregen, ons verloofden en hoe we trouwden: het is allemaal vastgelegd door de amateurfilmers van Nederland. Van de inleidende romantische schermutselingen van jongeren tijdens danslessen, op zomerkampen, tijdens schoolfeestjes en op de jaarlijkse kermis, tot liefdes die een mensenleven lang meegingen.

In de hoogtijdagen van de amateurfilm, verloopt het proces van eerste zoen tot huwelijk zeer traditioneel. Op een verkering volgt een verloving, een huwelijk en een leven samen, in voor- en tegenspoed. Liefdes tussen mensen van hetzelfde geslacht zijn nauwelijks zichtbaar op de amateurfilms die Nederlanders maakten, net als gemengde huwelijken. Ongehuwd samenwonen – hokken – gebeurde bij hoge uitzondering, net als scheiden. Elkaar al te uitbundig in het openbaar de liefde betuigen, was er ook niet bij. Langzaam maar zeker veranderen die traditionele patronen, en ontstaat er meer vrijheid.

Spiegeltje, Spiegeltje (over mode)

De derde aflevering van Nederland op film wordt vrijdag 23 juli uitgezonden. Hij draait om hoe we eruit zagen en hoe dat veranderde. Hoe we ons presenteerden aan de buitenwereld is enorm veranderd gedurende de twintigste eeuw. In de beginjaren van de filmcamera lijkt iedereen sterk op elkaar: heren, ook die van 16 jaar oud, dragen pakken, de dames een jurk. Jan-met-de-pet draagt ook altijd een pet. Iedereen lijkt er altijd op z’n paasbest uit te zien. Jongens dragen een korte broek ongeacht het jaargetij, meisjes hebben een strik in het haar. Klederdracht is in veel steden en dorpen nog heel normaal, net als het dragen van hoofddoeken.

Dat alles verandert sterk, zeker na de oorlogsjaren. Er komt meer ruimte voor individualiteit. Ons uiterlijk wordt een manier om aan de wereld te laten zien wie we zijn, en hoe we in het leven staan. Er ontstaan jeugdculturen, nieuwe kledingwinkels schieten als paddenstoelen uit de grond. Spijkerbroeken en minirokken nemen het straatbeeld over, en ook het haar van de man mag lang gedragen worden. We zien in deze aflevering grotendeels verdwenen fenomenen, zoals het schort, dat decennialang het vaste uniform was van de huisvrouw. Wie zien het nauwelijks nog, net als het wollen badpak, het korset en de bontjas. Modejournalist Cecile Narinx duidt een aantal fenomenen.

Zeg eens Aaa… (over gezondheid)

Mooi vastgelegd door de amateurfilmers van Nederland is hoe de gezondheidszorg en onze opvattingen over gezondheid steeds veranderden in een eeuw tijd. Dat zien we in de vierde aflevering van vrijdag 30 juli. Op oude films zien we aandoeningen die nog niet of nauwelijks te behandelen waren. TBC, kinkhoest en longontstekingen waren levensbedreigende aandoeningen in tijden zonder antibiotica. Onze gezondheid stond aan veel gevaren bloot. Zo lijkt iedereen altijd en overal te roken tijdens de hoogtijdagen van de filmcamera.

Ook met de verkeersveiligheid en de arbeidsomstandigheden namen we het aanzienlijk minder nauw dan vandaag.Het fenomeen bleekneusje is het onderwerp van veel films: kinderen, vaak uit de stad, die door de schooldokter naar een vakantie- of gezondheidskolonie werden gestuurd, om ‘aan te sterken’. Het werk van de huisarts, vroeger vrijwel uitsluitend mannen, veranderde sterk. Oude films gemaakt door verplegers of artsen met een camera laten zien hoe ook het dagelijks leven in het ziekenhuis in niets meer lijkt op dat van vroeger.

Bij Ons in de Straat (openbare leven)

Gedurende het tijdperk van de amateurfilm speelt een groot deel van het openbare leven zich af op straat, zo zien we in aflevering 5 op vrijdag 6 augustus. Op straat wordt gespeeld, geroddeld, gehandeld, gevoetbald, touwtje gesprongen en veel meer. Kinderen leren er lopen en fietsen. De SRV-man komt langs, net als de melkboer, de groenteboer, de scharensliep, de putjesschepper en de schillenboer met z’n paard. Vrouwen doen de was op straat terwijl ze het laatste nieuw doornemen. Er zijn buurtfeesten en de orgelman verzorgt de achtergrondmuziek. Straatjes worden letterlijk schoongeveegd, buren houden elkaar nauwlettend in de gaten, tuinen liggen er piekfijn bij.

Gaandeweg de eeuw wordt de straat steeds meer een parkeerplaats, en verplaatst het leven zich van buiten naar binnen.Speciale aandacht is er voor de straat in de oorlog. Zo is er bijzonder filmmateriaal gemaakt door amateurfilmster Cecile Schueler: tijdens de hele oorlog filmt zij stiekem door haar raam van haar woning de gebeurtenissen in haar straat in Nijkerk. Steeds vanuit hetzelfde standpunt zien we onder meer de aankomst van de Duitsers, de hongertochten en de bevrijding in haar straat. 

’t Vroor dat ’t Kraakte (winter)

Echt koude winters hebben we al lange tijd niet meer gehad. Winters met dikke pakken sneeuw, waarin we wekenlang konden schaatsen, en waarin de Elfstedentocht een serieuze optie was. In het tijdperk van de amateurfilm kwamen dergelijke winters veel vaker voor. De barre winters van vroeger waren bovendien een favoriet onderwerp voor de Nederlandse amateurfilmers.

In deze aflevering van Nederland op film – de laatste van het feizoen op vrijdag 14 augustus – ziet de kijker dikke ijsvloeren, sneeuwpoppen, sneeuwballengevechten en andere winterpret. Films die laten zien hoe we met de auto over het IJsselmeer van Noord-Holland naar Friesland konden rijden. Maar ook met beelden van de overlast die zo’n winter kon veroorzaken, zoals dorpen die van de buitenwereld afgesloten raakten, spiegelgladde wegen en de bittere kou in onze slecht verwarmde huizen. Ook is er aandacht voor de zeer koude winters tijdens de oorlogsjaren.

Zes afleveringen Nederland op film

In totaal kent Nederland op film zes afleveringen. Schrijven en presentator Wim Daniëls neemt je mee door de beelden. Dit programma is een productie van MediaLane.

* Let op: we werken in onze artikelen met affiliate links, waarbij we je verwijzen naar partners waarvan wij denken dat ze interessant voor jou zijn of aansluiten bij dit artikel. Wil je VlaamsKijken steunen, klik hier en ontdek alle mogelijkheden op een rijtje.

Altijd op zoek naar leuks om te kijken:

8 juli 2021 /

Tips