Documentaire: Cuba, de revolutie en de wereld

Nieuw op Canvas en VRT NU vanaf vanavond 23.00 uur (dinsdag 6 oktober): de tweedelige documentaire Cuba, de revolutie en de wereld. Deze docu toont hoe een relatief klein land als Cuba 60 jaar lang een grote invloed heeft gehad op revolutionaire bewegingen over heel de wereld. Een documentaire van de gerenommeerde producent Brook Lapping

Cubaanse revolutie

Het verhaal in deze documentaire over Cuba wordt verteld door mensen die er zelf bij waren: leiders van de revolutie,  politici, leden van de inlichtingendiensten, rebellen en militanten uit onder meer Bolivië, Angola, Congo en Algerije, militairen en diplomaten uit Cuba, Rusland en de Verenigde Staten. Zij onthullen de achtergronden en geheime onderhandelingen achter de Cubaanse revolutie en de manier waarop die naar andere delen van de wereld werd geëxporteerd.

Hun getuigenissen worden in deze documentaire over Cuba geïllustreerd met een weelde aan archiefbeelden, waarvan sommige nooit eerder op televisie te zien waren. Zo krijgen we 60 jaar na de Cubaanse revolutie een uniek inzicht in de tumultueuze geschiedenis van het kleine Caraibische eiland, zijn verhouding met de grootmachten en zijn rol in de wereldorde.

Revolutie als exportproduct

Na de revolutie van 1959 dreigde Cuba vermorzeld te worden tussen de grootmachten Amerika en USSR. Maar toch weigerden Fidel Castro en zijn kompanen slechts een pion te zijn op het schaakbord van de wereld. Meer dan een halve eeuw lang probeerde Cuba zijn filosofie en zijn eigen onafhankelijke buitenlands beleid uit te voeren naar Afrika en Latijns-Amerika.

Het lijkt onvoorstelbaar dat Castro en zijn metgezellen vanuit hun kleine Caribische eilandbasis de wereld zo ingrijpend hebben kunnen beïnvloeden. Of het nu gaat om militaire steun aan bevrijdingsbewegingen in Afrika of Fidels “soft power” om het lot van Latijns-Amerika te veranderen: het Cubaanse regime heeft decennia lang zijn stempel op de internationale betrekkingen gedrukt.

Doorn in het oog van Amerika

Toch is dit ook een verhaal van overmoed van een land dat boven zijn gewicht bokste. Naarmate het regime meer zelfvertrouwen kreeg, werd Cuba meer en meer een doorn in het oog van zijn machtige Amerikaanse buren. Zolang de Sovjet-Unie sterk genoeg was om hen te steunen, kwamen de Cubanen daar nog mee weg. Maar na de ineenstorting van de USSR werd Cuba heel fragiel en kwetsbaar: zonder grondstoffen en financiële middelen, geïsoleerd, en op een steenworp afstand van de Amerikaanse aartsvijand.

In die verzwakte situatie moesten het Cubaanse leiders een charmeoffensief inzetten bij welwillende regeringen in Latijns-Amerika en een rampzalige economische crisis onder controle krijgen, die de Cubanen massaal deed emigreren.

Cubaanse strijders

Fidel Castro’s guerrillaleger verovert Havana in januari 1959. Vanaf het begin wil Cuba zijn revolutie op wereldschaal uitdragen. Hij is vastbesloten om van Cuba de voorhoede te maken van de nationale bevrijding en de anti-imperialistische strijd in Afrika en Latijns-Amerika. Maar het land moet zich eerst positioneren in de  machtsstrijd tussen de twee grootmachten.

Om zich te verweren tegen de Amerikaanse aanvallen van de CIA (met als hoogtepunt de Invasie van de Varkensbaai), stemt Cuba ermee in om Sovjetraketten op te stellen, waardoor de wereld aan de rand van een kernoorlog komt te staan. Onder Amerikaanse druk trekt de Sovjet-leider Chroesjtsjov zijn raketten terug. Na dit incident wil Cuba afstand nemen van de strijd tussen de grootmachten en zijn eigen weg gaan, in een context van niet-gebonden naties.

Che Guevara

In 1963 steunt Cuba de revolutionaire leider Ben Bella in Algerije. Het stuurt ook troepen naar Congo.  Fidels naaste kameraad Che Guevara leidt in 1966 een guerrillamissie naar Bolivia. De actie mislukt en eindigt met Che’s dood door toedoen van de CIA. Trouw aan het motto van Che Guevara om “1, 2, 3, verschillende Vietnams” te creëren, lijkt Cuba overal tegelijk te zijn. Zo steunt het land ook de guerrillastrijd in Midden-Amerika. Hierbij vecht het vecht tegen de door de VS gesteunde regeringen in El Salvador en Nicaragua. De vastberadenheid en de kracht van het kleine landje zijn verrassend.

In 1974, wanneer de VS zich terugtrekt uit Vietnam, probeert minister van Buitenlandse Zaken Kissinger contact te zoeken met Fidel. Maar de gesprekken lopen stuk op het economische embargo van de VS tegen Cuba. Het is in Angola dat Cuba een van zijn grootste internationale successen boekt. Hierdoor zal het ook een belangrijke rol spelen in de strijd tegen de apartheid in Zuid-Afrika. Maar wanneer de Sovjet-Unie uiteindelijk instort, staat het voortbestaan van de revolutie op het spel…

De diplomaten in Cuba

Door het verdwijnen van de Sovjet-Unie verliest Cuba zijn belangrijkste economische en politieke steun, terwijl het Amerikaanse embargo nog steeds van kracht is. De levensstandaard neemt ernstig af, met als gevolg een stroom van vluchtelingen naar de Verenigde Staten.

De spanningen bereiken een hoogtepunt wanneer Cuba in de jaren ’90 vliegtuigen beschiet van Brothers to the rescue. Dit is een organisatie van Cubaanse ballingen, terwijl die boven het Cubaanse luchtruim vliegen. Omdat toenadering tot de Verenigde Staten geen optie is, moet Cuba zijn buitenlands beleid opnieuw uitvinden. Na de tijd van de strijders, komt nu de tijd van de diplomaten.

Fidel Castro ruilt zijn militaire plunje voor een maatpak en de gewapende strijd voor de ‘soft power’. Cuba gaat op zoek naar nieuwe bondgenoten en handelspartners, vooral in Latijns-Amerika. Een charme-offensief wordt gelanceerd met meer welwillende buren. Hugo Chavez is nog een jonge officier, wanneer Fidel Castro hem zijn steun biedt. De interventie van Cuba tijdens de poging tot staatsgreep tegen Chavez in 2002 is doorslaggevend. Venezuela wordt een sterke bondgenoot, die het eiland van olie voorziet in ruil voor onder meer medische expertise. Zo raakt Cuba weer uit zijn isolement. Het kan rekenen op de steun van de vele linkse leiders op het Zuid-Amerikaanse continent.

Raul Castro

Maar in 2006, na 47 jaar aan het hoofd van het land, ruimt Fidel Castro plaats voor zijn broer Raul. Onder zijn leiding zoekt Cuba toch opnieuw toenadering tot de Verenigde Staten. En daarbij speelt een andere Zuid-Amerikaanse leider een onverwachte rol, namelijk paus Franciscus – zo ontdekken we in deze documentaire over Cuba.

De toekomst blijft echter onzeker: in april 2018 neemt Raul Castro afscheid als president van Cuba. Voor het eerst in 60 jaar wordt het eiland niet meer geregeerd door een lid van de familie Castro familie. De druk vanuit de Verenigde Staten is sterker dan ooit om een einde te maken aan de Cubaanse revolutie. De Cubaanse droom om een nieuwe wereldorde te verwezenlijken, is niet echt uitgekomen. Toch neemt het eiland nog altijd een bijzondere plaats in op het internationale toneel. Het vuur van de Cubaanse revolutie flakkert nog altijd.

Deze documentaire over Cuba is niet de enige interessante die je recent op Canvas zag. Zo kon je ook genieten van documentaires over Koning Filip en Hillary Clinton.

* Let op: we werken in onze artikelen met affiliate links, waarbij we je verwijzen naar partners waarvan wij denken dat ze interessant voor jou zijn of aansluiten bij dit artikel. Wil je VlaamsKijken steunen, klik hier en ontdek alle mogelijkheden op een rijtje.

Altijd op zoek naar leuks om te kijken:

6 oktober 2020 /

Tips